Veraset ve İntikal Vergisi

Veraset ve İntikal Vergisinin Hukuki Niteliği ve Kapsamı

Verginin Tanımı ve Amacı: Veraset ve İntikal Vergisinin Mali Hukuktaki Yeri

Veraset ve intikal vergisi, bir kişinin miras yoluyla (veraset) veya herhangi bir bedel karşılığı olmaksızın (ivazsız) edindiği mal ve haklar üzerinden devlet tarafından alınan bir vergi türüdür. Bu vergi, esasen servet transferlerini konu alan bir dolaysız vergi olarak tanımlanır ve bireylerin mali güç göstergesi olan servet unsurlarının vergilendirilmesi ilkesine dayanır. Verginin hukuki amacı, mülkiyet ve miras hakkı ile kamu maliyesi arasında bir denge kurmaktır. Veraset ve intikal vergisi uygulamasında vergiyi doğuran olay, malların yasal miras veya karşılıksız devir yoluyla bir kişiden diğerine intikali(geçişi) ile gerçekleşir.  

Hukuki Dayanak: 7338 Sayılı Veraset ve İntikal Vergisi Kanunu ve İlgili Mevzuat

Veraset ve intikal vergisinin temel hukuki dayanağı, 1959 yılında yürürlüğe giren ve zaman içerisinde ekonomik koşullara göre güncellenen 7338 sayılı Veraset ve İntikal Vergisi Kanunu’dur. Türk vergi sisteminin en eski mevzuatlarından biri olan bu kanun, veraset yoluyla intikalleri (miras, vasiyet) ve karşılıksız mal transferlerini (hibe, bağış, piyango ikramiyesi vb.) vergi kapsamına alır. Vergi tahakkuku, beyan süreçleri ve cezai yaptırımlar ise 213 sayılı Vergi Usul Kanunu (VUK) hükümleriyle ilişkilidir. Bu mevzuatlar hakkında detaylı bilgiye, ilgili resmi kurumlar olan Gelir İdaresi Başkanlığı’nın (GİB) web sitesi veya mevzuat.gov.tr adresinden erişim sağlanabilir.

Verginin Konusu ve Mükellefleri: Veraset ve İvazsız İntikal Ayrımı

Veraset ve intikal vergisi, iki temel intikal türünü konu alır:

Veraset Yoluyla İntikal: Bir kişinin vefatı üzerine, yasal mirasçılara (eş, çocuklar, anne, baba vb.) veya vasiyetname ile atanmış mirasçılara geçen tüm mal ve hakları kapsar. Bu mallar arasında taşınmazlar, banka hesapları, menkul kıymetler ve araçlar gibi varlıklar bulunur. Mirasçıların, miras payları oranında vergi mükellefiyeti doğar.  

İvazsız (Karşılıksız) İntikal: Bir bedel veya karşılık olmaksızın gerçekleşen mal edinimlerini ifade eder. Bu tür intikaller, hayatta iken yapılan bağışlar, hibeler, çekiliş veya şans oyunlarından kazanılan ikramiyeler gibi çeşitli şekillerde meydana gelebilir. Bu durumda, bağışı veya hediyeyi alan kişi verginin mükellefi olurken, bağışı yapan kişinin vergi sorumluluğu bulunmamaktadır.  

Verginin mükellefleri, bu yollarla mal edinen gerçek ve tüzel kişilerdir. Türkiye Cumhuriyeti uyruğundaki kişilere ait mallar ile Türkiye sınırları içinde bulunan tüm malların intikali, mirasçı veya malı edinen kişinin uyruğuna bakılmaksızın vergilendirilir. Bu durum, yurt dışında yaşayan Türk vatandaşları veya yabancı uyruklu kişilerin dahi, Türkiye’deki malvarlıkları için bu vergiye tabi olabileceği anlamına gelmektedir.  

Vergileme Alanı ve İstisnalar

Veraset ve intikal vergisi, Türkiye sınırları içinde bulunan malların intikalini esas alırken, Türkiye Cumhuriyeti uyruğundaki şahıslara ait malların Türkiye dışında bulunsa dahi vergilendirilmesini öngörür. Kanun, belirli durumlarda vergi istisnaları tanır. Örneğin, veraset yoluyla intikal eden ev eşyaları, murise ait kişisel eşyalar ve aile hatırası niteliğindeki tablo, kılıç, madalya gibi eşyalar vergiden istisnadır.  

Ayrıca, mirasçılara düşen paylar için de belirli tutarlarda istisna uygulanmaktadır. Bu istisnalar, her yıl yeniden değerleme oranına göre güncellenir. Ancak bu istisnaların uygulanışı ve beyanname zorunluluğu, intikal türüne göre farklılık göstermektedir.  

Veraset ve İntikal Vergisi Vergileme Süreci ve Hesaplamalar

Veraset ve İntikal Vergisinin 2025 Yılı Oranları ve İstisnaları

Vergi hesaplaması, matrah adı verilen vergiye tabi tutar üzerinden, artan oranlı bir tarife sistemiyle gerçekleştirilir. Vergi oranları, intikal türüne göre farklılık göstermektedir. Çeşitli kaynaklarda yer alan ve geçmiş yıllara ait olabilen farklı tarife bilgilerinin kullanıcılar için kafa karışıklığı yaratabileceği gözlemlenmiştir. Bu durum, 7338 sayılı kanunun temel yapısının sabit kalmasına rağmen, vergi dilimlerinin ve istisna tutarlarının her yıl güncellenmesinden kaynaklanmaktadır. Bu nedenle, en güncel ve tutarlı verilerin referans alınması kritik önem taşır. Aşağıdaki tabloda, 2025 yılı için belirlenen ve güncel kaynaklarda (örneğin Gelir İdaresi Başkanlığı’nın ilgili yayınları ve güncel hukuki kaynaklar) yer alan vergi oranları ve istisna tutarları özetlenmiştir.  

2025 yılı veraset ve intikal oranları intikalin verasetten ve ivazsız olmasına göre değişiklik göstermektedir.  Tabloları verdikten sonra örnek bir hesaplamada yapılacaktır.

Tablo 1: 2025 Yılı Veraset ve İntikal Vergisi Oranları ve İstisna Tutarları

İstisnalar:

Veraset Yoluyla İntikallerde: Evlatlıklar da dahil olmak üzere füruğ (altsoy) ve eşten her birine düşen miras payı için 2.316.628 TL vergiden istisnadır. Füruğ bulunmaması halinde sadece eşe isabet eden miras payı için bu tutar 4.636.103 TL olarak uygulanır.  

İvazsız İntikallerde: Hibe, bağış ve şans oyunları ikramiyeleri gibi karşılıksız intikallerde, 53.339 TL’lik bir istisna tutarı mevcuttur.  

Özel Durum: Ana, baba, eş ve çocuklardan yapılan karşılıksız mal intikallerinde, ivazsız intikaller için belirlenen tarife oranlarının yarısı uygulanır.  

Hesaplama Örneği:

Bir mirasçının miras payının 7.000.000 TL olduğu varsayıldığında, vergi hesaplaması şu şekilde yapılır :  

1. Aşama: İstisna Tutarı Uygulaması:

Miras payı: 7.000.000 TL

İstisna tutarı: 2.316.628 TL

Vergiye tabi matrah: 7.000.000−2.316.628=4.683.372 TL

2. Aşama: Kademeli Tarife Uygulaması:

İlk dilim (2.400.000 TL için %1): 2.400.000×0.01=24.000 TL

Kalan matrah: 4.683.372−2.400.000=2.283.372 TL

İkinci dilim (kalan 2.283.372 TL için %3): 2.283.372×0.03=68.501,16 TL

3. Aşama: Toplam Vergi Hesabı:

Toplam ödenecek vergi: 24.000+68.501,16=92.501,16 TL

Özetle miras payının değeri 7.000.000 olan bir mirasçı 2025 yılı için toplam veraset ve intikal vergisi 92.501,16 TL olarak bulunur.

Matrahın Tespiti ve Değerleme Esasları

Veraset ve intikal vergisinin matrahı, miras veya bağış yoluyla edinilen malın saf değeri üzerinden hesaplanır. Bu değerin tespiti, varlığın türüne göre farklılık gösterir:  

Taşınmazlar: Vergi Usul Kanunu’na göre, taşınmazların değeri vergi dairesince belirlenen vergi değerleri üzerinden hesaplanır. Beyannameye emlak vergi değerini gösteren belediye belgesi eklenmelidir. Bu belgeyi almak için tapuya intikal için başvuru yapıldıktan sonra belediyeden taşınmazın değerini gösteren rayiç değer belgesi alınmalıdır.   

Menkul Mallar ve Diğer Varlıklar: Hisse senetleri, borsada işlem görüyorsa ölüm tarihinden önceki üç yıl içinde gördüğü en son işlem değeri esas alınır; aksi halde üzerinde yazılı değer geçerlidir. Borç senetleri itibari değerleri ile beyan edilirken , yabancı paralar ise beyanname tarihinde geçerli olan borsa rayici ile değerlenir.  

İndirilebilecek Borç ve Giderler: Veraset yoluyla intikallerde, murisin geçerli belgelere dayanan borçları (vergi borçları dahil) matrahtan düşülebilir. İvazsız intikallerde ise, malın kendisine isabet eden borçların indirilmesi mümkündür, ancak bu borçların hibe eden tarafından üstlenilmemesi gerekir.  

Beyanname Verme ve Ödeme İşlemleri

Veraset ve İntikal Vergisi Beyannamesi: Hazırlık ve Sunum

Veraset ve intikal vergisi sürecinin en önemli aşamalarından biri, beyanname verme yükümlülüğüdür. Veraset yoluyla intikallerde, miras kalan malların değeri istisna haddinin altında kalsa dahi beyanname verilmesi yasal bir zorunluluktur. Bu zorunluluk, veraset işlemlerinin hukuki olarak tamamlanması ve mirasçıların ilgili mallar üzerinde tasarruf hakkı elde etmesi için bir önkoşuldur. İvazsız intikallerde ise, istisna tutarının altında kalan mal edinimleri için beyanname verilmesi gerekmez.  

Beyanname verme süreleri, olayın meydana geldiği yer ve mükellefin ikametgahına göre farklılık göstermektedir.  

Tablo 2: Vefat Durumuna Göre Beyanname Verme Süreleri

Beyanname, mirasçıların tümü tarafından müştereken verilebileceği gibi, her mirasçı tarafından ayrı ayrı da sunulabilir. Müşterek beyanname verilmesi durumunda, her mükellefin imzası zorunludur. Beyanname, mükelleflerin ikametgahının bulunduğu vergi dairesine elden veya taahhütlü posta ile verilebilir. Ayrıca, İnteraktif Vergi Dairesi (ivd.gib.gov.tr) üzerinden online olarak da beyanname doldurulup gönderilebilir.   Beyanname için tüm mirasçıların imza vermesine gerek yoktur. Mirasçılardan biri tapu dairesine başvurarak intikal işlemlerini başlatır. Ayrıca intikal beyannamesini kendi payı için doldurur. Bunun için diğer mirasçıların imza vermesine gerek yoktur. Tüm bu işlemler bir mirasçının kendi payı için yapılabilir.

Beyannameye Eklenmesi Gereken Belgeler:

Veraset ve intikal vergisi beyannamesi ile birlikte, varlıkların türüne ve borç durumuna göre çeşitli belgelerin sunulması gerekmektedir.

Tablo 3: Varlık Türüne Göre Gerekli Belgeler

Varlık Türü      Gerekli Belgeler Kontrol Listesi

Genel Belgeler          

– Veraset İlamı (Sulh Hukuk Mahkemesi veya noterden alınır)   

– Mirasçıların nüfus cüzdanları veya kimlik belgeleri   

– Vukuatlı nüfus kayıt örnekleri   

Taşınmaz Mallar Tapu senedi, İlgili belediyeden alınmış emlak vergi değerini gösterir belge, Bina vasıflı taşınmazlarda Zorunlu Deprem Sigortası (DASK) poliçesi   

Bankadaki Paralar     

– Bankadan alınacak, ölüm tarihindeki faizli bakiyeyi gösteren belge   

Hisse Senetleri / Ortaklık Payları     

 Hisse senetlerine ait belge   

 Ölüm günü itibarıyla çıkarılan bilanço ve gelir tablosu   

 Kooperatif üyeliği veya şirket ticaret sicil gazetesi   

Araçlar           

Ruhsat belgesi, Zorunlu mali mesuliyet sigortası   

İndirilebilecek Borçlar          

Murisin geçerli belgelere dayanan borçları   

Verginin Ödenmesi ve Taksitlendirme

Beyanname teslim edildikten sonra, vergi dairesi tarafından tahakkuk işlemi gerçekleştirilir. Tahakkuk eden vergi, beyanname verildiği yılı takip eden üç yıl boyunca ve her yıl Mayıs ve Kasım aylarında olmak üzere altı eşit taksitte ödenir. Bu taksitlendirmede herhangi bir faiz uygulanmaz. Vergi ödemeleri, İnteraktif Vergi Dairesi üzerinden anlaşmalı bankaların kredi kartları ile online olarak yapılabileceği gibi, yetkili vergi dairelerine de gerçekleştirilebilir.  

Yasal Süreçler ve Sonrası

Veraset ve İntikal Vergisi Ödenmezse Ne Olur?

Mirasçılar arasında yaygın bir yanılgı, veraset ve intikal vergisi ödenmediği takdirde mirasın devlete kalacağı yönündedir. Ancak bu durum gerçeği yansıtmamaktadır. Verginin beyan edilmemesi veya ödenmemesi durumunda miras malları devlet tarafından doğrudan tasfiye edilmez. Bunun yerine, mirasçılar mal üzerinde tasarruf hakkını kaybeder. Bu durum, taşınmazların devri ve satışı ile banka hesaplarındaki paraların çekilmesi gibi kritik işlemlerin durdurulmasına neden olur.  

Ayrıca, yasal sürelere uyulmaması durumunda gecikme faizi ve vergi ziyaı cezası ile usulsüzlük cezaları uygulanır. Veraset beyannamesi verme süresinin sonundan itibaren 15 günlük ek süre tanınabilmektedir. Bu ek süre içinde beyanname verilmesi durumunda vergi ziyaı cezası kesilmez ve gecikme faizi hesaplanmaz. Ancak beyannamenin daha geç verilmesi halinde, kademeli olarak farklı usulsüzlük cezaları uygulanır.  

İlişik Kesme Belgesi ve Tapu İşlemleri

Vergi dairesi, beyanname üzerinden hesaplanan ve tahakkuk eden verginin tamamı ödendiğinde, mirasçıya ilişik kesme belgesi veya borcu yoktur yazısı verir. Bu belge, miras kalan malların mirasçılar adına resmi olarak tescil edilmesi, devredilmesi veya bankalardaki paraların çekilebilmesi için mutlak suretle gereklidir.  

Tapu İntikal Süreci:

Tapu intikal işlemleri, veraset ilamı ve vergi ilişik kesme belgesi ile birlikte Tapu ve Kadastro Müdürlüğü’ne başvurularak gerçekleştirilir.  

Tek Mirasçı Başvurusu: Mirasçılardan biri tek başına tapu intikal işlemini başlatabilir. Bu durumda, miras kalan taşınmaz üzerinde elbirliği mülkiyeti kurulur. Bu durum, gelecekte taşınmazın satışı veya devri gibi işlemleri daha karmaşık hale getirebilir, zira tüm mirasçıların onayını gerektirir.  

Hisseli Tapu(Paylı Mülkiyet): Tüm mirasçılar tapu müdürlüğüne birlikte başvuru yaparsa, her mirasçının payının ayrı ayrı belirtildiği hisseli tapu düzenlenir. Bu seçenek, mirasçıların ileride bireysel olarak işlem yapabilmesi için daha uygun bir yasal zemin sunar.

E-Devlet ve Web-Tapu sistemleri, tapu işlemlerini kolaylaştırmaktadır. Kullanıcılar bu platformlar üzerinden veraset ilamı, miras kalan taşınmazları görüntüleme ve hatta tapu müdürlüğüne gitmeden işlem başvurusu yapma gibi olanaklara sahiptir.  

Sonuç ve Önemli Uyarılar

Sıkça Sorulan Sorular

Mirasın Reddi: Terekenin borca batık olması gibi durumlarda mirasçılar mirası reddedebilir. Bu süreç Medeni Kanun hükümlerine göre mahkemeye başvuru ile gerçekleştirilir. Bu durumda intikal yapılmaz.

Gaiplik Halinde: Bir kişinin gaipliğine karar verilmesi durumunda, Veraset ve İntikal Vergisi Kanunu’na göre, gaiplik kararının ölüm siciline işlendiği tarihi takip eden bir ay içinde beyanname verilmesi gerekir.  

Yurt Dışı İntikaller: Türkiye’de bulunan malların intikalinde uyruğa bakılmaksızın vergi doğar. Yabancı mirasçılar, kendi ülkelerinde de miras vergisi ödemek zorunda kalabilir ve bu durum uluslararası çifte vergilendirme sorununu gündeme getirebilir.  

Hukuki Danışmanlık ve Vergi Hukuku Uzmanının Önemi

Veraset ve intikal vergisi süreçleri, her yıl değişen istisna ve tarife tutarları, varlık değerleme yöntemlerinin karmaşıklığı ve yasal beyan süreleri nedeniyle hata yapmaya açık bir alandır. Hatalı beyanlar veya eksik işlemler, mirasçıların gecikme cezaları ve faizlerle karşı karşıya kalmasına ve miras malları üzerindeki tasarruf haklarının engellenmesine yol açabilir. Bu nedenle, doğru bir beyan ve sorunsuz bir süreç için bir vergi uzmanından veya vergi hukuku alanında uzman bir avukattan profesyonel destek alınması, yaşanabilecek potansiyel hukuki ve mali sorunları en aza indirgemek adına kritik bir öneme sahiptir.